काठमाडौं / पोखरामा प्रहरीले पाएको ‘सफलता’मा एउटा जनावरको अहम भूमिका थियो भन्ने कमैलाई थाहा छ । पोखरामा बालिका बलात्कारपछि हत्या गर्ने अभियुक्त २४ घण्टा नबित्दै पक्राउ गर्न सफल भएको हो ।
त्यो हो प्रहरीको ‘कुशल’ नामक कुकुर । घटनालगत्तै, गण्डकी प्रदेश प्रहरी कार्यालयको कुकुर शाखाबाट खटाइएको ‘कुशल’ नामक कुकुरको सहयोगमा अभियुक्तसम्म प्रहरी पुगेको थियो । १० वर्षीया बालिका श्रेया विकको बलात्कार प्रयासपछि हत्या गरेका २७ वर्षीय कुसुम पौडेल घटना भएको २४ घन्टा नबित्दै पक्राउ परे ।
अपराधीको खोजी तथा पहिचानमा अब्बल जर्मन शेफर्ड जातको कुशललाई घटनामा प्रयोग भएको ढुंगा सुँघाइएको थियो ।
त्यसपछि कुशलले देखाएको ट्रयाकअनुसार प्रहरी अभियुक्तसम्म पुग्यो । सुरुमा कुशल स्तुपा जाने पैदल बाटो हुँदै उक्कालोतर्फ गयो । कुशल अल्मलिएझैं देखिन्थ्यो । तर, पुनः सोही बाटो ओरालोतर्फ झरेर सडक नजिकैको पसलमा वरिपरि घुमेपछि प्रहरीले छिमेकीमाथि नै शंका बढायो ।
नभन्दै अभियुक्त त्यही पसलमा रहेछन् । त्यहाँ बसेर मदिरा तथा लागूऔषध सेवन गरेको खुलेपछि प्रहरीले कुसुमलाई पक्राउ गरेको थियो । प्रहरीलाई दिएको बयानमा उनले भनेका थिए, ‘सुरुमा अघिल्लो दिन म हिँडेको बाटोतिर कुकुर गएपछि खुशी भएको थिएँ तर, फेरि मतिरै आउँदा झसँग भएँ ।’
कुशलको कुशलता यतिमा मात्रै सीमित छैन । उसले ११ असोजमा पोखरामा हत्या गरिएकी ६० वर्षीया श्रीमाया गुरुङको अभियुक्तलाई पनि पक्राउ गरायो ।
घर बाहिर बारीमा हत्या गरी छोपेर राखिएको अवस्थामा भेटिएको शवको छेवैमा रहेको ढुंगा र हँसियालाई सुँघेपछि कुशल अनुसन्धान कार्यमा खटियो । गन्ध पहिल्याउँदै अघि बढ्ने क्रममा कुशलले प्रहरीलाई ४ किलोमिटर पर चोकबाट भित्रपट्टी रहेको धानबारीसम्म पुर्यायो, जहाँ मृतकका श्रीमान् यमबहादुर गुरुङ लुकेर बसेका रहेछन् । सोधपुछका क्रममा उनले कसुर स्वीकारे ।
चार वर्षदेखि प्रहरी अनुसन्धानमा सेवारत् कुशल आज्ञापालन र अपराधीको खोजीका कारण अनुसन्धान अधिकारीहरुमाझ प्रिय छ । उसले थुप्रै घटनामा अनुसन्धानकर्तालाई सही बाटो देखाएको छ ।
हत्या, चोरी, डकैती, लुटपाट, अपहरण जस्ता आपराधिक घटनाको अनुसन्धानमा सघाएर उसले आफूलाई अब्बल सावित गरिसकेको छ । यही कारण कारण नेपाल प्रहरीमा कुकुर स्कुल स्थापना भएको ५० वर्षको अवसरमा कुशलले ‘बेस्ट डग अफ द एयर’ को सम्मान पाउँदैछ ।
मंगलबार महाराजगञ्जस्थित केन्द्रीय प्रहरी कुकुर तालिम विद्यालयमा हुने कार्यक्रममा प्रहरी महानिरीक्षक सर्वेन्द्र खनालले यो मेडल हस्तान्तरण गर्नेछन् । कुशल भने पोखरास्थित कार्यालयमै हुनेछ ।
हरेक घटनामा कुकुरको माग
कञ्चनपुरकी निर्मला पन्तको बलात्कारपछि हत्याको अनुसन्धानमा प्रहरीले कुकुरको प्रयोग गरेन भनेर व्यापक आलोचना भयो । कुकुर प्रयोग नगरेको भन्दै स्थानीयले प्रहरीको नियतमाथि नै प्रश्न उठाए ।
यसले अभियुक्त पत्ता लगाउन मात्र होइन, प्रहरी अनुसन्धान विश्वसनीय बनाउन पनि कुकुरको भूमिका कति महत्वपूर्ण भइसकेको छ भने देखाएको प्रहरी अधिकारीहरु नै स्वीकार गर्छन् ।
निर्मला हत्यामा घटनास्थल हिलाम्मे हुनुका साथै खोजीका क्रममा अन्य मानिसहरु घटनास्थलमा प्रवेश गरिसकेकाले अनुसन्धान ‘मिस लिड’ हुनसक्ने भएकाले कुकुर प्रयोग नगरेको प्रहरी अधिकारीहरु जनाउँछन् । तर, कुकुर प्रयोग नगर्नुलाई पनि स्थानीयले प्रहरी लापरवाही माने ।
प्रहरी अधिकारीहरुका अनुसार कुनै पनि घटनाको अनुसन्धानमा कुकुरको प्रयोग गर्दा निकै संवेदनशील हुनुपर्छ ।
किनकी सबुतका रुपमा सुँघाइएको बस्तु पहिल्यै कुनै मान्छेले समातेको छ भने कुकुरले त्यही मान्छेलाई समाउन सक्छ र अनुसन्धान गलत ट्याकमा मात्र जाँदैन, निर्दोष मानिस पनि पक्राउ गर्न सक्छन् ।
