राजदरबारमा विसं २०५८ जेठ १९ गते शुक्रबारका दिन राजा वीरेन्द्र शाहको वंश नै नाश हुने गरी राजदरबार हत्याकाण्ड भएको १८ वर्ष पु्ग्दैछ । राजदरबार हत्याकाण्ड कसरी भएको थियो ? यसबारे घट्नाका प्रत्यक्षदर्शी सैन्य अधिकारीले पहिलोपटक आफ्नो वृत्तान्त सार्वजनिक गर्न लागेका छन्।
हत्याकाण्डका बेला नारायणहिटीमा गोली चल्दाचल्दै छिर्ने पहिलो व्यक्ति थिए– तत्कालिन राजा वीरेन्द्रका प्रमुख शाही पाश्र्ववर्ती (एडिसी) सुन्दरप्रताप राना। उक्त हत्याकाण्ड र राजपरिवारसँग उनको सम्वन्धमा आधारित पुस्तक ‘दरबारको दुःखान्त’ यसै साता प्रकाशित हुँदैछ।
तत्कालिन राजा, रानी र युवराजको एडिसीका रुपमा दरबारमा १७ बर्ष बिताउँदाका अन्य थुप्रै अनुद्घाटित घट्नाहरुका साक्षी पनि हुन् राना। त्यससम्वन्धी हालसम्म बाहिर नआएका निकै महत्वपूर्ण र रोचक प्रसंगहरु यो पुस्तकमा पढ्न पाइने छ।
‘राजदरबारमा अकल्पनीय हत्याकाण्ड भएयता १८ वर्षभरी मेरो जीवन एकखाले उकुसमुकुस र छटपटीबाट गुज्रियो,’ एडिसी राना भन्छन्, ‘दरबारको दुःखान्त पुस्तक मेरो त्यही छटपटीको अवतरण हो।’
प्रमुख एडिसी रानाले कूल १९ वटा अध्यायमा बाँडिएको यो पुस्तकमा आफूले आँखै अगाडि देखेको जेठ १९ को घट्ना र त्यसपछिका दृश्यावलीको विस्तृत वर्णन गरेका छन्।
उनी भन्छन्, ‘बिलियर्ड हलको प्रलयकारी दृश्य, मेसिनगनको फायर हुँदाहुँदै राजालाई त्यहाँबाट निकाल्दाको क्षण, घाइते राजाको प्राण बचाउन दौडाउँदाको अवस्था र अस्पतालको कोलाहल मेरो आँखाभरि झलझली घुमिरहन्छ।’
किताब पब्लिसर्सले प्रकाशन गरेको यो पुस्तक दरबार हत्याकाण्डको वरिपरीमात्र घुमेको छैन। तत्कालिन राजपरिवारका सदस्यहरुको स्वाभाव, शैली, राजा वीरेन्द्रको रानी ऐश्वर्य, छोरा दीपेन्द्र र भाईहरु ज्ञानेन्द्र–धीरेन्द्रसँगको सम्वन्धलगायत थुप्रै निजी प्रसंगहरु पनि यसमा समाविष्ट छन्।
किताब पब्लिसर्सकी प्रमुख सञ्चालन अधिकृत कल्पना ढकालका अनुसार राजा वीरेन्द्रले महत्वपूर्ण राजनीतिक निर्णयहरु लिंदाको मनोविज्ञान, गिरिजाप्रसाद कोइराला, मनमोहन अधिकारी, मदन भण्डारीलगायतका नेतासँगको व्यक्तिगत सम्वन्ध, भारतसँगको टकराव, चीनसँग हतियार विमानभेदी अस्त्र किन्दाको पृष्ठभूमि, राजदरबारको आन्तरिक समीकरण आदिबारे पनि पुस्तकमा पढ्न पाइनेछ।
‘समग्रमा राजपरिवारको जीवन र अन्त्यको वृत्तान्त हो– दरबारको दुःखान्त’, ढकाल भन्छिन्, ‘यो पुस्तकले नेपालको निकट इतिहास बुझ्न सघाउँछ।’
