–निमकान्त पाण्डे
नेपाली राजनीतिक पार्टीहरुको इतिहासकै बराबरीमा नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीको पनि इतिहास छ । २००६ सालमा नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीको स्थापना भए पनि लामो समयदेखिको विवादले कम्युनिस्टहरु एकत्रित हुन सकेनन् । बेलाबेलामा कम्युनिस्ट पार्टीको एकता र विभाजनका श्रृंखला चलिनै रहे, जसका कारण नेपालमा बलियो कम्युनिस्ट संस्कृतिले जरो गाड्न सकेन । पार्टी र तिनका नेताहरुले आफूलाई कम्युनिस्ट घोषणा गरे पनि व्यवहारमा भने लागू हुन सकेन । जसका कारण कम्युनिस्ट पार्टी र तिनका नेताहरुमाथि जनविश्वास बढ्न सकेको देखिँदैन ।
अहिले पनि नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीहरु नेकपा एमाले, नेकपा माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी, विप्लव नेतृत्वको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी जस्ता नाममा विभाजित छन् । अझै थुप्रै कम्युनिस्ट पार्टी छन्, जो अझै पनि संघर्षको क्रममा छन् । तर, कम्युनिस्ट पार्टीहरुको विभाजनका कारण नेपाली कम्युनिस्ट आन्दोलन भने कमजोर भएको छ । कम्युनिस्ट सिद्धान्त, उद्देश्य एकातिर छन् भने नेताहरुको राजनीति अर्कोतिर छ । नीतिभ्रष्ट, सिद्धान्तभ्रष्ट भएका नेताहरुका कारण उनीहरु कम्युनिस्ट नेता हुन् कि पुँजीवादी बिचौलिया हुन् भन्ने संशय देखिएको छ ।
नेपालका कम्युनिस्ट दलहरुबीच एकताको चर्चा बेलाबेलामा चल्ने गरेको छ । विगतमा तत्कालीन दुई ठूला पार्टी नेकपा एमाले र नेकपा माओवादी केन्द्रबीच एकता भएर नेकपा बने पनि त्यो गठबन्धन लामो समयसम्म टिक्न सकेन । नेकपा विभाजनको केही वर्षमा नै फेरि यसको आवश्यकता र औचित्यमाथि चर्चा भएको थियो । केही महिनाअघि मात्र सत्तारुढ माओवादी केन्द्र, नेकपा एकीकृत समाजवादी पार्टी, जनता समाजवादी पार्टी र नेत्रविक्रम चन्द विप्लव नेतृत्वको नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीबीच कार्यगत एकताका लागि समाजवादी मोर्चा गठन भएको थियो ।
हाल सत्तामा रहेको माओवादी नेकपा भंग भएयता नेपाली कांग्रेससँगको गठबन्धनमा छ । एक वर्षअघि पुसमा नयाँ सरकार गठन हुने समयताका कांग्रेसले समर्थन नगरेपछि पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड एमालेलगायत दलको सहयोगमा प्रधानमन्त्री बनेका थिए । तर, पछि राष्ट्रपति चुनावमा फेरि कांग्रेसलाई समर्थन गर्ने भएपछि माओवादीको एमालेसँगको गठबन्धन टुटेको थियो । तिनै प्रचण्डले केही महिनाअघि फेरि नेकपा ब्युँताउने अभिलाषा राखेका थिए । विभिन्न सार्वजनिक मञ्चबाट उनले नेकपातिरै फर्किने मनसाय बनाएको र कम्युनिस्ट पार्टीहरुलाई एकताबद्ध बनाउनुपर्ने धारणा राखेका थिए । एक पटक असफल भए पनि त्यसबाट शिक्षा लिएर अगाडि बढ्ने उद्देश्य राख्नुपर्ने उनको भनाइ थियो ।
विश्वभरिकै कम्युनिस्ट र समाजवादी आन्दोलनको इतिहास एकता, संघर्ष, विभाजन र रूपान्तरणबाट गुज्रिँदै अगाडि बढेकाले नेपालमा पनि त्यही समस्या देखिएको छ । तर, यस्तो समस्या सधैंभरि देखिँदा नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीको धरातल भने खस्किँदै गएको छ । कम्युनिस्ट दलबीचको आफैंको कलहले यी पार्टीमथि जनताको विश्वास घट्दै गएको छ भने अन्य अप्राकृतिक गठबन्धन देखिएका छन् । यसले सत्तास्वार्थका लागि दलहरुले जे पनि गर्नसक्ने सन्देश जनतामा गएको छ । उदाहरणकै लागि, अहिले सत्ताघटक मुख्य दुई दल नेपाली कांग्रेस र माओवादी केन्द्रबीच सैद्धान्तिक, नीतिगत र उद्देश्यगत हिसाबले पनि कुनै मेल देखिँदैन । वामपन्थी दल माओवादीको सिद्धान्त कम्युनिस्ट दर्शन प्रेरित र गन्तव्य समाजवाद छ । अन्य कम्युनिस्ट दलको वास्तविक सिद्धान्त र गन्तव्य यही हो । तर, दक्षिणपन्थी दल कांग्रेस पुँजीवादलाई प्रोत्साहन गर्ने र त्यहीअनुसार गतिविधि गर्दै आएको पार्टी हो । त्यसकारण यी दुई दलबीचको सहकार्य केवल सत्ताप्रेरित र शक्तिको बाँडफाँटमा मात्र आधारित छ भन्नु कुनै अत्युक्ति हुँदैन । सत्ताको सन्तुलन नमिल्दा यी दुई दलबीचको गठबन्धनमा समस्या आउने पनि गरेको छ ।
त्यसकारण कम्युनिस्ट दलहरुबीचको एकता होस् वा गठबन्धन त्यो नै प्राकृतिक र देशका लागि हितकारक हुन्छ । यी दलहरुको गन्तव्य पनि स्पष्ट छ, समाजवाद । तर अहिले पनि सत्तामा माओवादीको सहयात्रा समाजवाद विरोधीहरुसँग चलिरहेको छ । यदि बाटो नै गलत छ भने गन्तव्यमा पुग्न असम्भव नै हुन्छ । इमानदार बन्ने, राजनीतिक आदर्शलाई पछ्याउने, जनतालाई हेर्ने, देशलाई बुझ्ने र विश्वलाई पनि देशको हितमै बुझ्न प्रयास गर्ने हो भने कम्युनिस्ट पार्टीहरुबीचको एकता अत्यावश्यक देखिएको छ । यसले नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीहरुको भविष्य पनि निर्धारण गर्नेछ । नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीहरुबीचको विवादले अहिले सबै दलहरु कमजोर भएका छन् । नयाँ दलहरुको उदय भएको छ । आगामी निर्वाचनमा कम्युनिस्ट पुराना दलहरुको भविष्य संकटमा परेको छ ।
विगतमा कम्युनिस्ट वाम गठबन्धनलाई जनताले दुई तिहाइ हाराहारीमा मत दिएका थिए । तर, त्यो जनमतलाई सदुपयोग गर्न नसक्दा गत वर्ष भएको चुनावमा फेरि कम्युनिस्ट दलहरु ओरालो लागेका छन् । त्यसकारण एकताबद्ध भएर जनताको हितमा काम गर्न खोजे कम्युनिस्ट पार्टीको एकतालाई जनताले पनि अनुमोदन गर्नेछन् । त्यसैले नेपाली कम्युनिस्ट पार्टीहरुमा साझा वाम एजेन्डा, कार्यगता एकता आजको आवश्यकता बनेको छ । जनधारणा साप्ताहिक
