काठमाडौं । पञ्चायती शासन व्यवस्थापछि २०४८ सालमा भएको निर्वाचनमा पूर्वपञ्चहरु एउटै पार्टी बनाउन सफल भएनन्। तर, २०५१ सालमा भएको मध्यावधी निर्वाचसम्ममा उनीहरुले एउटै राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा) बनाए। फलस्वरुप अघिल्लो निर्वाचनमा भन्दा केही बढी सफलता पाए। तर, उनीहरुको एकता दीगो भएन। पार्टी अनेक गुट उपगुटको जञ्जालमा फस्यो। अनि फुट्ने र जुट्ने सिलसिला सुरु भयो।
संवैधानिक राजतन्त्र रहेको अवधि २०४६-२०६३ बीच राप्रपा अन्तिम पटक २०६२ पुसमा विभाजन भएको थियो। राजाको प्रत्यक्ष शासनकाललाई सर्मथन गर्ने कि नगर्ने भन्ने विवादमा राप्रपा विभाजन भएको थियो। त्यसको करिब आठ वर्षपछि २०७० जेठमा फेरि पार्टी एकता भयो। तर, यो एकता लामो समय टिक्न सकेन।
यसरी राप्रपाले राजतन्त्रवादी धार छाड्दा त्यसप्रति असन्तुष्टि जनाउँदै थापाले बनाएको राप्रपा नेपालको एक खम्बा थिए, झापाका राजेन्द्र लिङ्देन। २०६२ सालपछि निरन्तर रुपमा थापाकै कित्तामा बसेका लिङ्देनले २०७४ साल मंसिरमा भएको प्रतिनिधिसभामा झापाबाट चुनाव जित्दै संसद्मा राप्रपा नेपालको बीउ जोगाए। दोस्रो संविधान सभा निर्वाचनमा हिन्दू र राजतन्त्रको अजेन्डामा निकै भोट पाएको राप्रपा नेपालले यो निर्वाचनमा दयनीय अवस्था व्यहोर्दा लिङदेन एक मात्र प्रतिनिधि सभा सदस्य जित्ने उम्मेदवार थिए। राणाको राप्रपाले प्रतिनिधि सभाको कुनै पनि निर्वाचन क्षेत्रमा जित हात पार्न सकेन।
गणतन्त्र आएपछि दाेस्रो पटक करिब दुई वर्षअघि राप्रपा एक भएको छ। चुनावकाे असफलताले उनीहरुलाई एक ठाउँमा ल्याएको हो। अहिले राप्रपाको अध्यक्ष थापा, जबरा र प्रकाशचन्द्र लाेहनी तीन जना छन्। राप्रपाको एकता महाधिवेशन आगामी मंसिर १५ देखि १७ गतेसम्म काठमाडाैंमा हुँदैछ। यो निर्वाचनले एक अध्यक्ष, तीन उपाध्यक्ष र तीन महामन्त्री चयन गर्ने छ।
महाधिवेशनको मुखमै राप्रपामा नयाँ अध्यक्षकाे बहस तीव्र भएको छ। अध्यक्षको आकांक्षीहरूले उम्मेदवारी घोषणा गर्न थालेका छन्। कलम थापा, पशुपति शमशेर राणा, प्रकाशचन्द्र लोहनी र राजेन्द्र लिङ्देन अध्यक्षको दाबेदार देखिएका छन्। चार जना अध्यक्ष पदको आकांक्षी भइरहँदा मुख्य रुपमा कमल थापा र राजेन्द्र लिङदेनबीच मात्र निर्वाचन हुने समीकरण अघि बढेको छ। राणा र लोहनीले सहमतिमै अघि बढ्नुपर्ने भन्दै आएका छन्।
राणाले अध्यक्षको दाबेदारी सार्वजनिक गरेका छैनन्। लोहनीले भने आफू स्वत: दाबेदार भएको भन्ने गरेका छन्। उनले पनि सार्वजनिक रुपमा उम्मेदवारी घोषणा गरेका छैनन्। यसरी हेर्दा युवा पुस्ताको नेतृत्वको रुपमा लिङदेन र पुराना पुस्ताको रुपमा थापाकाबीच मुख्य प्रतिस्पर्धा हुने देखिन्छ।
नयाँ नेतृत्वका युवा पुस्ताको नारा अघि सार्दै लिङ्देनले अध्यक्षको उम्मेदवार घोषणा गरेपछि राणा र लोहनी सहमति गराउने प्रयासमा लागेका छन्। राणा पनि अध्यक्षको उम्मेदवार भए थापा र लिङदेन दुवैलाई थप चुनौती हुनेछ। थापा र राणाको तुलनामा पार्टी संगठनमा लोहनीको पकड कमजोर भएकाले उनलाई प्रतिस्पर्धीको रुपमा लिइएको देखिएको छैन।
२०७६ फागुनमा एकता भएपछि राप्रपाले पहिलो पटक एकल अध्यक्ष चयन गर्न लागेकोले यो प्रतिस्पर्धा सहमतिमा गर्ने पक्षमा राणा छन्। आफूले अध्यक्ष पद पाए पनि वा नपाए पनि राप्रपा बलियो भएर जानुपर्ने अहिलेको आवश्यकता भएको भन्दै उनले थापा र लोहनीसँग लिङदेनलाई पनि सहमति गराएर जान आग्रह गर्दै आएका छन्। राणाले अन्तिमसम्म सहमती नै होस् भनेर हालसम्म उम्मेदवारी घोषणा नगरेको उनी निकट नेताहरू बताउँछन्। राणा आपू निकट नेताहरू बुद्धिमान तामाङ, ठाकुर शर्मा, दिपक बोहोरा लगायतसँग सल्लाह गरिरहेका छन्।
लिङदेन समूहबाट धवलशमशेर महामन्त्री
नेपालगञ्ज नगरपालिकाका मेयर धवलशमशेर राणा लिङ्देनको पक्षमा लागेका छन्। लामो समयदेखि कमल थापासँग निकट रहेका र स्थानीय रुपमा लोकप्रिय राणाले लिङ्देनलाई साथ दिने सार्वजनिक घोषणा गरिसकेका छन्। उनले सोही समूहबाट महामन्त्रीको उम्मेदवार बन्ने घोषणासमेत गरेका छन्।
राणाले साथ छाडेपछि थापा केही कमजोर भएको राप्रपा नेता बताउँछन्। महामन्त्री पनि सहज रुपमा पाउने सम्भावना नदेखेपछि लिङदेनतर्फ लागेका हुन्। प्रारम्भिक रुमपा सहमति भएमा आफू पनि कुनै न कुनै पदाधिकारीभित्र पर्नुपर्ने दाबी कायमै राख्न उनी लिङदेनतर्फ लागेको थापा पक्षको बुझाई छ।
उपाध्यक्ष र महामन्त्रीका आकांक्षी पनि धेरै
राप्रपामा अध्यक्षमा जस्तै महामन्त्रीमा पनि धेरै आकांक्षी देखिएका छन्। ६ जना महामन्त्रीमा तीन जना निर्वाचित र तीन जना मनोनीत हुने विधानमा व्यवस्था छ। तीन महामन्त्रीका लागि अहिले सात जनाको दाबी छ। धवलशमशेर राणासहित धुव्रबहादुर प्रधान, विक्रम पाण्डे, जयन्त चन्द, भाष्कर भद्रा, भुवन पाठक र कुन्ती शाही महामन्त्रीका आकांक्षी हुन्।
उपाध्यक्षका लागि पनि धेरै आकांक्षी देखिएका छन्। ६ जना उपाध्यक्षमध्ये तीन जना निर्वाचित हुने र तीन जना मनोनीत हुने व्यवस्था छ। तीन उपाध्यक्षका लागि धुव्रबहादुर प्रधान, विक्रम पाण्डे, दिपक वोहोरा,राजिव पराजुली, तोरण गुरुङ र रोशन कार्कीले दाबी पेस गरेका छन्। प्रधान र पाण्डेले महामन्त्री नभए उपाध्यक्षमा दाबी गरेका हुन्।
सहमतिको सम्भावना कति?
अध्यक्षमा लिङदेनको उम्मेदवारी घोषणापछि थापा पक्षले राणा र लोहनीसँग सहमतिको लागि लगातार छलफल अघि बढाएको छ। अन्तिम समयसम्म राणा र लोहनीलाई सम्मानजनक स्थान दिएर आफू अध्यक्ष हुने थापाको योजना छ। उता लिङदेन भने थापाविरुद्धको मोर्चा बलियो बनाउन लागेका छन्। लिङदेनको यो प्रयासमा शीर्ष तीन नेतापछिको समूहले साथ नदिने थापा पक्षको बुझाइ छ।
राप्रपाका वरिष्ठताको क्रममा रहेका टंक ढकाल, धुव्रबहादुर प्रधान, विक्रम पाण्डे, रोशन कार्की, दीपक बोहोरालगायत दोस्रो तहका नेता आफूहरू नेतृत्वको आकांक्षी नै नभई एकै पटक तेस्रो पुस्तामा जान नहुने लबिइङमा छन्। शीर्ष वरीयतामा रहेका थापाकै नेतृत्वमा अहिले वैकल्पिक शक्तिको रुमपा अघि वढ्नुपर्ने र सकेसम्म सहमतिबाट नेतृत्व चयन गर्नुपर्ने पक्षमा उनीहरू देखिएका छन्।
राप्रपाले हिन्दू राज्य र राजतन्त्रको अजेन्डा अघि सारेको र त्यसमा जनतालाई मनाएर सशक्त उपस्थितिका लागि सहमतिमा नेतृत्व चयन गर्नुपर्ने पक्षमा मध्यमार्गी नेताहरु छन्। राप्रपाले पहिलो पटक वडा तहबाट क्रियाशील सदस्य बनाउँदै नेतृत्व छनौटको अभ्यास गरेको छ।
राप्रपाको महाधिवेशन प्रचार समितिको संयोजक मोहन श्रेष्ठले पनि अहिले कार्यकर्ताको भावना र आवश्यकता सहमतिमा नेतृत्व चयन नै भएको बताए। २०५४, २०५९, २०७१ र २०७३ सालमा महाधिवेशनपछि पार्टी फुटेको इतिहास रहेकाले अब त्यस्तो हुन नदिन सहमतिमा नेतृत्व चयन गर्नुपर्ने उनको भनाइ छ।
‘अहिलेको आवश्यकता भनेको बलियो र सशक्त राप्रपा हो,’ उनले भने, ‘हामीले उठाउँदै आएको आवाज स्थापित गर्न पनि मिलेर सहमतिमा नेतृत्व चयन गर्न कार्यकर्ताको दबाब छ र आवश्यकता पनि यही हो।’ उनले यसैका लागि शीर्ष नेताबीच प्रयासहरू पनि भइरहेको बताए। सहमति गर्नका लागि अझै धेरै समय रहेको भन्दै उनले उम्मेदवारको आकांक्षीहरू भर्खर खुल्न थालेको र दर्ता प्रक्रिया सुरु भएपछि अन्तिम टुङ्गो नलागेसम्म सहमतीको प्रयास गर्ने समय रहेको बताए।
महामन्त्रीमा उम्मेदवारी घोषणा गरेका नेता भुवन पाठकले पनि अबको आवश्यकता सहमति नै रहेको बताए। ‘नेतृत्व चयनमा हामी एक आपसमा लड्ने अवस्था छैन,’ उनले भने, ‘सक्षम युवा र सशक्त व्यक्तिहरूलाई सहमतिका आधारमा नेतृत्वको जिम्मेवारी दिनुपर्छ। यसमा सबै पुस्ता समेट्नु पर्छ।’
प्रस्तावित विधानमा केन्द्रीय कार्य समितिमा एक अध्यक्ष, ६/६ जना उपाध्यक्ष र महामन्त्री र एक जना कोषाध्यक्ष रहने प्रस्ताव गरिएको छ। त्यस्तै, सहमामन्त्री र सहयाक महामन्त्री ७/७ जना, सहकोषाध्यक्ष एक जना र सहयाक प्रवक्तासहितको केन्द्रीय समिति गठन हुने प्रावधान विधानमा राखिएको छ। यसरी प्रस्ताव गरिएका पदाधिकारीहरूमध्ये महाधिवेशनबाट अध्यक्ष, एक महिलासहित ३/३ जना उपाध्यक्ष र महामन्त्री र केन्द्रीय समितिका १४९ जना निर्वाचनबाट आउनुपर्ने छ। निर्वाचित भएर आउने १४९ केन्द्रीय सदस्यमध्ये ४९ जना महिला अनिवार्य हुनुपर्ने विधानमा उल्लेख छ।
